Nieuwsgierigheid geprikkeld
Draai het of keer het: in de 25 jaar dat ze bestaan, hebben de fietsen van Santos een soort cultstatus verworven. Niet zelden zie je online of in salontafelboeken foto’s van fietsnomaden en wereldreizigers die hun hele hebben en houden hebben vastgesjord aan… een Santos-fiets. Daar speelt het merk bijvoorbeeld ook tijdens Velofollies op in: de Santos-stand ademt er steevast avontuur uit en dat prikkelt de fantasie en nieuwsgierigheid. Ook de onze! En dus wilden wij weleens weten ‘what all the fuzz is about’.
Robbert Rutgrink is de man achter Santos en die wilde ons wel een Cross Lite gravelbike in bruikleen geven. “Maar alleen als jullie eens langskomen in de fabriek en ik jullie het verhaal van ons merk mag vertellen. Want dat staat nogal haaks op dat van de meeste fietsconstructeurs tegenwoordig.” Collega Luc en ik dus richting Santos-hoofdkwartier in Nieuw-Vennep, vlakbij de luchthaven van Schiphol én het bij Japanse toeristen razend populaire Keukenhof.
De frames laat Santos lassen in Azië, maar in de Nederlandse vestiging worden de fietsen wel volledig afgemonteerd door één en dezelfde monteur. Er worden ook extra stevige wielen met de hand gespaakt door een expert die al meer dan 15 jaar voor het bedrijf werkt. Da’s meteen ook de achilleshiel van zijn bedrijf, geeft Robbert half grappend toe: “Als die man ermee stopt, zit ik met een probleem. Ik ken niemand die zo goed wielen bouwt als hij!”
Custom built for life
Wanneer je je fietsen niet op grote schaal laat produceren, lakken en afmonteren in een ver land, dan heb je als voordeel dat je er nog mee kan aanvangen wat je wilt. Elke Santos is dus personaliseerbaar, zowel qua kleuren als onderdelen. Klanten kiezen helemaal zelf hoe hun fiets eruit moet zien en wat hij allemaal moet kunnen. Robbert legt even uit: “Wanneer we een Santos verkopen, dan vertrekken we vooral van de fietser zelf: wat zoek je nu echt in een fiets? Waar wil je dat ding voor gebruiken? Wat vind je leuk als je gaat fietsen? Zo’n verkoopgesprek in onze showroom duurt al gauw enkele uren en is heel persoonlijk. Daarom proberen we ook een heel nauwe band met onze dealers op te bouwen. Zij moeten ook kunnen en durven doorvragen. Elke Santos is ‘custom built for life’: je moet dus precies weten wat je klanten willen en je moet hen uitgebreid laten testen. Want ze krijgen een fiets waarmee ze in principe een heel leven verder kunnen.”
Eén constante in het Santos-gamma is echter wel de riemaandrijving in combinatie met een Rohloff-naafversnelling of Pinion-versnellingen aan de trapas. Dat heeft iedere Santos en daar heeft men in Nieuw-Vennep zo z’n redenen voor: “Een riem in combinatie met een gesloten versnellingssysteem is gewoon superonderhoudsvriendelijk. Je gaat door de modder fietsen en hoeft je fiets zelfs niet te poetsen achteraf. Er kan niks roesten of kapotgaan. Het is verre van het lichtste of meest blitse materiaal, maar het werkt prima én het is duurzaam. Wist je dat ik de grootste voorraad Rohloff-naven heb van de Benelux? Er liggen er hier standaard zo’n 800 à 900” aldus Rutgrink.
Tegen de wegwerplogica
Het woord ‘duurzaamheid’ is gevallen: één van de hoekstenen waarop het merk is gebouwd. De wegwerplogica die vandaag in de fietsindustrie wordt gehanteerd, spoorde Robbert aan om de dingen anders aan te pakken dan zijn concullega’s: “Overal horen we dat we moeten consuminderen. De nadruk ligt weer meer en meer op herstelbaarheid en op het ervoor zorgen dat spullen langer meegaan. En toch worden in de fietsindustrie elk seizoen nieuwe collecties fietsen uitgebracht en mag je je kettingen en cassettes al na een paar duizend kilometer de vuilbak inkeilen. Fabrikanten komen massaal terug van pressfit-trapassen omdat ze veel te snel aan het piepen en kraken gaan. En hoe vaker je zo’n trapas vervangt, hoe groter de kans dat er speling met het frame ontstaat. Ik heb bewust gekozen om niet aan dat systeem mee te doen. De meeste frames die we ontwikkelden, bouw ik al meer dan tien jaar.”
Stiekem vind ik het eigenlijk net fijn dat er in de fietsbranche altijd wat beweegt en er een constante stroom aan innovaties vloeit. Dat maakt de industrie ook zo leuk om volgen. En je leven lang monogaam op dezelfde racefiets, gravel- of mountainbike slijten: het zou voor mij – polyamorist van de fiets – eerder een vloek dan een zegen zijn. Maar wat Rutgrink zegt, daar valt uiteraard geen speld tussen te krijgen. Fietsen worden steeds duurder, maar worden ook steeds sneller vervangen. En ook de enorme wachttijden die tijdens de coronacrisis ontstonden, zijn een goeie aanleiding om de hersencellen even aan het werk te zetten. De grondlegger van Santos trekt nog eens van leer: “Ook wij zaten met sommige onderdelen wat krap tijdens corona, maar we kwamen nooit in de problemen. Ondanks het feit dat de vraag naar onze fietsen jaar na jaar stijgt. Enerzijds komt dat door de goeie band met onze toeleveranciers, maar anderzijds ook omwille van het feit dat ik niet vaak wisselstukken nodig heb voor herstellingen. Onze fietsen en hun onderdelen zijn simpelweg niet zo slijtagegevoelig.”
Weg met het hokjesdenken
Door die robuustheid zijn de Santos-fietsen zoals gezegd vooral populair bij bikepackers en avonturiers. Maar Santos bouwt ook e-bikes – bijvoorbeeld voor het Mechelse politiekorps – mountainbikes, crossfietsen… Al wil Robbert niet teveel in hokjes denken en vloeien de fietsen in het gamma van Santos enorm in elkaar over: “Wat is dat eigenlijk, een gravelbike? Een fiets met dikke banden en een krom stuur? En wanneer we er een recht stuur op monteren is het plots een mountainbike. Neem nu onze ‘Gravelmaster’. Dat is een fiets die we in feite al jaren bouwen, maar vroeger een andere naam had, namelijk ‘Travelmaster’. Ik kan je vertellen: sinds we die ene letter hebben aangepast, vliegt hij de deur uit!”
Voor hij de Cross Lite-testfiets aan Luc en mij meegeeft, drukt Robbert ons nog even zijn motto op het hart. Eentje waarin een pak gravelbikers zich zullen vinden: “Ga gewoon lekker fietsen. Geniet van de rit, van het avontuur, van de vrijheid. Sla eens een weg in die je nog niet kent en zie waar die je brengt. Jullie zijn in Vlaanderen zo verwend met al die kleine aardeweggetjes tussen de velden. Da’s iets wat we hier in het westen van Holland niet hebben.”
GETEST: hoe rijdt de Cross Lite?
Laat me eerst met de boekhouding beginnen en even de onderdelen van onze testfiets overlopen. De Cross Lite is uitgerust met een Rohloff-naafversnelling met 14 interne versnellingen, een Truvativ-crankstel en een carbon riem van Gates. Dat is een combinatie die trouwens wel wat aandacht van medefietsers trekt wanneer je gaat gravelbiken. Op e-bikes en speedpedelecs is zo’n riem intussen al goed ingeburgerd, maar op een gravelbike blijft het vooralsnog een vreemd zicht. Spoiler alert: het is een enorm voordeel wanneer je je fiets zelfs na een modderige offroad rit in de winter niet meteen hoeft schoon te maken. Maar daarover zo meteen meer!
In het aluminium frame zit een bijzonder stevige alu voorvork die voorzien is van het maximum aan bevestigingspunten voor fietstassen, spatborden, verlichting… De 44 cm brede Ergotec Randonneur-stuurbocht knikt vanaf de stuurpen een stukje naar boven waardoor je met de handen op het stuur nog meer rechtop zit. Dit aluminium stuur wordt gecombineerd met een eveneens aluminium Syntace-stuurpen. Verder tref je ook een aluminium zadelpen met 27,2 mm diameter en een gelzadel van Terry aan. Remmen doe je via de Sram S-series shifters en schijfremmen. Aan remkracht alleszins geen gebrek dankzij de grote schijven van 180 mm diameter die de hitte vanaf de remblokken prima afvoeren. Tot slot zijn er de potige, handgespaakte wielen met een klassiek kruis-over-drie spaakpatroon, extra stevige Sapim-spaken en geborgde nippels. Op de velgen liggen uit de kluiten gewassen Schwalbe G-One Bite banden van 2 inch breed.
Olifant in de kamer
Het is vooral collega Luc die doorheen het jaar de honneurs waarneemt op de Cross Lite en er de dijken in en rond Boom onveilig mee maakt. Maar ook ik kreeg de fiets dus een tijdje in bruikleen voor een uitgebreide test. In de Vlaamse Ardennen zijn de prikkels immers nog een stuk anders dan in de biljartvlakke Rupelstreek. De steile hellingen zijn weinig vergevingsgezind en nopen dan ook tot een snelle benoeming van de olifant in de kamer: het gewicht van de Cross Lite. Santos zegt zelf dat de fiets een multifunctionele, stabiele gravelracer is waarmee je ook op de weg uit de voeten kan. Al moet je dus wel met een solide 13,4 kilogram (in maat L) rekening houden. ‘Fatshaming’ is uit den boze, maar de ‘Lite’ in de benaming is wel heel relatief en die extra kilo’s temperen toch de ambities om onderweg het gashendeltje open te draaien.
Zeker bergop maant de Cross Lite je al snel aan om stevig terug te schakelen en eerder op souplesse dan op macht naar boven te klauteren. De Rohloff-naaf is één van de oorzaken: zo’n naaf weegt best veel en dat is gewicht dat achter je zwaartepunt zit en waarvan je dus het gevoel krijgt dat je het als een aanhangwagentje meesleurt naar boven. Anderzijds zijn de 14 interne versnellingen daar gelukkig wel op voorzien: de kleinste stand is een echt koffiemolentje. Dat is wanneer je gaat bikepacken trouwens ook noodzakelijk om met een fiets vol tassen überhaupt ergens boven te komen.
Stoom overal doorheen
Voor zijn acceleratievermogen, vinnigheid of klimcapaciteiten hoef je de Cross Lite dus niet in huis te halen. Daar is men zich bij Santos ook van bewust. Gelukkig biedt deze gravelbike ook best veel pluspunten om daar tegenover te zetten. Je stoomt er namelijk overal moeiteloos mee doorheen. Er is in het frame ruimte voor banden tot 60 mm breed en de erg lange wielbasis zorgt voor enorm veel stabiliteit. De extra hoge noppen op de brede Schwalbe-banden bieden ook in modderige omstandigheden goeie grip. Ook sturen doet de Cross Lite heel aangenaam. De korte Syntace-stuurpen compenseert de lange bovenbuis en luie balhoofdhoek waardoor je toch direct de bocht ingaat en weer uitkomt. De grote hefboom van het brede stuur draagt daar trouwens aan bij. Bovendien is de Cross Lite – ondanks de vele alu onderdelen – niet oncomfortabel. Al heeft het gelzadel voor mij toch een iets te hoog Okra-gehalte.
Hufterproof gravelbike
Ook heel erg no-nonsense, is de bekabeling die volledig buitenom het frame en de voorvork loopt. Erg uitgepuurd oogt dat allemaal niet, maar je zal maar eens temidden de Gobi-woestijn een interne kabel moeten vervangen. ‘Hufterproof’ fietsen zijn echt wel het handelsmerk van Santos en dan is die externe bekabeling op de Cross Lite mijns inziens niet verkeerd. Ook het eccentrische bracket ziet er wat ‘old school’ uit, maar het systeem zorgt ervoor dat de carbon riem goed op spanning blijft. Je hebt immers geen derailleur aan boord die zoals bij een kettingaandrijving de boel aanspant. De spanbouten voor dat systeem zitten wel onderaan je bracket en laat dat net een plek zijn waar heel wat smurrie zich kan ophopen.
Smurrie is echter iets waar je je in principe maar weinig zorgen over hoeft te maken met deze Santos. Het feit dat je hem ook na een echte slijktocht gewoon in de garage kan zetten en er verder niet hoeft naar om te kijken, vond ik zo mogelijk het grootste pluspunt van de fiets. Anders dan een ketting en externe tandwielen, moet je de carbon riem en Rohloff-naaf niet smeren. Het systeem trekt dus geen vuil aan en kan niet roesten. Zalig! Het maakt de fiets ook interessant voor dagelijks woon-werkverkeer. Elke dag door weer en wind heen beuken is immers een ware slijtageslag voor de onderdelen van je fiets. Bevestig je dan ook spatborden en verlichting en monteer je wat lichter lopend rubber, dan heb je een verre van verkeerde commuter bike in je garage staan.
Nog een paar details
Om de Rohloff-naaf te kunnen combineren met Sram-koersshifters, werd aan de achterpat een Gebla click-box gemonteerd. Nu en dan durft het systeem weleens te haperen, maar het is op zich een fijne oplossing om je ook met een naafversnelling toch een koersgevoel te bieden. De Rohloff-naaf zelf is in de kleine versnellingen niet de stilste en lijkt iets meer weerstand te bieden dan een derailleursysteem. Ook dat moet je voor lief nemen als je wil profiteren van het onderhoudsgemak.
Conclusie
De Cross Lite van Santos is zeker geen fiets voor iedereen, maar pretendeert dat ook niet te zijn. Hij is verre van licht en dat laat zich voornamelijk voelen bij het klimmen, het accelereren en het op snelheid houden van de fiets. Maar wanneer je gemiddelde snelheid je weinig of niks kan schelen en je je gravelbike eerder ziet als werkpaard dan als showpony, dan kan de Cross Lite je misschien wel bekoren. Ideaal als reisfiets, voor vlakke ritten of om je dagelijks van en naar het werk te brengen. Hij heeft een robuust frame, heel erg sterke wielen, een onderhoudsarme aandrijving én genoeg bevestigingspunten om je hele huisraad mee te nemen op wereldreis. Ook de mogelijkheid om deze fiets volledig naar jouw wensen te personaliseren, is een mooie extra reden om toch overstag te gaan. Maar een tip: test hem vooral zelf eerst even uit. Het Santos-magazijn staat boordevol testfietsen in alle maten, zowel met Rohloff- als Pinion-versnellingen, zodat je zelf kan voelen hoe zo’n fiets met riemaandrijving rijdt.
Meer info vind je op de website van Santos. Er is voor deze fiets geen standaardprijs, maar reken op al gauw 6000 euro.
